König Ekrem Olayı, Tek parti döneminde bakan düşüren, hükümet istifa ettiren bir vaka...
Ekrem Hamdi Bakan, namıdiğer König Ekrem... Kimilerine göre Atatürk’ün özel istihbaratçısı, kimilerine göre dönemin İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’nın arkadaşı, kimilerine göreyse hatırlı dostları olan bir dolandırıcı. Sahte belgelerle Türkiye adına Kanada’ya savaş uçağı sipariş etti, uçakları İspanya İç Savaşı’nda Cumhuriyetçilere sattı. Yakalandı, dört yıl ceza aldı. Bu olay da König Ekrem de sırlarıyla unutuldu. 1938'in ilkbaharı... Ankara'da Dışişleri Bakanlığı'nın telefonu çalar. Arayan Türkiye'deki ABD elçisidir... Türkiye'nin Kanadalı bir şirkete verdiği 44 (bazı kaynaklarda sayı 40) Grumman savaş uçağı siparişiyle ilgili sorular sorar. Bakanlık yetkilileri şaşkındır ve böyle bir siparişin hiç verilmediğini söylerler. Bu sefer Amerikalılar şaşkınlık yaşar. 11 Haziran'daysa Dışişleri Bakanlığı'nı, Türkiye'nin Washington Büyükelçisi Ahmet Münir Ertegün arar. ABD'lilerin kendisine Türkiye'nin Kanadalı bir şirkete verdiği uçak siparişiyle ilgili sorular sorduğunu anlatır. Dışişleri Bakanlığı o zaman olayın ciddiyetini kavrar. Uçaklarda şirketlerinin ürettiği motorlar kullanıldığı için meseleye müdahil olan ABD, olayın aydınlatılması için bir taraftan Türkiye ile temasa geçerken diğer taraftan Kanadalılarla iletişim halindedir. Ve bu satışa onay veren Kanadalı hükümet yetkilileri, ABD'lilere kritik bir bilgi verir. Uçak siparişinin teyidi için Türkiye'nin Dışişleri Bakanlığı'na telgraf gönderildiği, gelen cevapla da siparişe onay verildiğini anlatırlar. ABD de bu bilgileri Türkiye ile paylaşır. Olay karşılıklı yapılan inceleme sonucu kısa zamanda anlaşılır. 'Birileri', Dışişleri Bakanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı'nın mühürlerini ve Dışişleri Bakanlığı'ndan Agah Aksel ile Milli Savunma Bakanı Kazım Özalp'in imzalarını taklit ederek Türkiye Cumhuriyeti adına Kanadalı bir şirkete 44 savaş uçağı siparişi vermiş, büyük bir kısmı teslim edilen uçakların da o günlerde yaşanan İspanya İç Savaşı'nda Cumhuriyetçiler tarafından kullandığı tespit edilmiştir. Bu çetrefilli olayda 'birilerinin' Dışişleri Bakanlığı'nda da adamı vardır. Olay, The New York Times dahil birçok gazetenin gündemindedir ama Atatürk'ün hastalığı nedeniyle bu meselenin Türkiye'de basına yansıması engellenir. Ama Celal Bayar başbakanlığındaki hükümetin bakanları zan altındadır. Üstelik bunlardan biri de Kazım Özalp gibi Milli Mücadele'nin kahramanlarından biridir. ATATÜRK DUYMASIN DİYE BASIN SUSTURULDU Olaydan Atatürk'ün haberi olmaz belki ama İsmet İnönü cumhurbaşkanı olunca bu dosyayı yeniden açar. Bu sırada Dışişleri Bakanlığı'nda çalışan ve 'birilerinin' adamı olan protokol memuru Ruhi Bozcalı yakalanmış ve bu işi König Ekrem olarak tanınan Ekrem Hamdi Bakar'ın tezgahlandığını anlatmıştır. Tam da o günlerde König Ekrem İstanbul'a gelmek üzeredir. Fakat bindiği gemi Karaköy'e yanaşırken kendisine bir not ile sahne pasaport ulaştırılır. Notta "Derhal git, Avrupa senin için daha iyi" yazmaktadır. Ekrem tekrar Avrupa'ya döner. 1939'un başında Bozcalı'nın yargılaması başlar. Bozcalı duruşmada, İçişleri Bakanı Şükrü Kaya ile Dışişleri Bakanlığı'ndan Agâh Aksel'in durumdan haberdar olduklarını ileri sürer. Ama iddialarını kanıtlayamaz. Bu sırada İsmet İnönü soruşturmanın selameti açısından Milli Savunma Bakanı Kazım Özalp'ın istifasını ister. Özalp, önce kabul etmez ama sonra mecbur kalır. Onun istifasından kısa bir süre sonra da Celal Bayar hükümeti istifa eder. Böylece König Olayı, bakan düşüren, hükümet istifa ettiren bir vaka haline gelir. Bu vakaya König Olayı denmesinin sebebiyse Ekrem Hamdi Bakan'ın lakabından kaynaklanır. 1. Dünya Savaşı'nda Alman subayların yanında istihbarat işlerinde çalışan Ekrem Bey'e, Almanların kral anlamına gelen könig demesinden dolayı Ekrem Hamdi, König Ekrem olarak tanınır. Her ne kadar 150'likler arasında (Milli Mücadele sonrası düşmanla işbirliği yaptığı iddiasıyla ülkeden uzaklaştırılanlar) olan Kiraz Hamdi Paşa'nın oğlu olarak anlatılsa da aslında Divan-ı Muhasebat reisi Mahmut Hamdi'nin oğludur. Dayısı ise yine 150'liklerden Süleyman Şefik Paşa'dır. Galatasaray Lisesi'nde okumuştur ve Milli Mücadele sonrasında ticarete atılmış bir zattır. Ankara'da üst düzeyde yakın dostları bulunduğu hep anlatılagelir. Burhan Oğuz hatıratında Kılıç Ali, Salih Bozok ve uçak siparişi verildiği sırada İçişleri Bakanı olan Şükrü Kaya'nın yakın arkadaşı olduğunu yazar. Hatta kimi tarihçilere göre König Ekrem, Atatürk'ün özel istihbarat elemanlarından biridir. König Olayı'nda ismi geçen, İspanya'daki Cumhuriyetçilerin silah satın alması için görevlendirdikleri Leo Katz, o dönem İngiliz istihbaratının takibinde olan aktif bir komünisttir. Başçı, İngiliz Ulusal Arşivi'nde yer alan belgelerde Leo Katz'ın bu olayda Ekrem Hamdi ile ilişkilendirildiğini anlatıyor. Ya Fuat Baban? Mahkemede suçlamaları reddeden Baban, romanda bu olayın içinde gösteriliyor. Bilgi ve belgelere dayanarak romanı yazdığını anlatan Başçı, Baban'ın olaya dahli konusunda Gerald Howson'ın, İspanya İç Savaşı'nda kullanılan silahların nasıl temin edildiğini anlattığı Arms for Spain kitabından yararlandığını belirtiyor.