Türkiye Havalimanları 2022-2023-2024 Yolcu Trafiği _ Bölüm 1

Bu uzun mesajım haliyle havalimanı projeleriyle tam ilgili değil ama daha uygun bir bölüm de göremediğimden buraya yerleştireceğim...

Boş zamanımda Türkiye’deki sivil hava trafiğine açık olan havalimanlarının 2022 ve 2023 yıllarına ilişkin yol trafiklerinin bir

analizini yapmaya çalıştım... Ortaya ilginç birtakım istatistikler ve oranlar çıktı.

Şimdi Türkiye’de (zahmet edip saymadım) bu statüye giren 50’nin üzerinde havalimanı var (şu anda inşaat aşamasında olan Yozgat, Bayburt-Gümüşhane ve en büyük/önemlileri olan Mersin Çukurova (Bölgesel) Havalimları şimdilik kapsam  dışı...) ama bunlardan bazılarına artık hiç sivil yolcu/kargo uçağı inip kalkmıyor (ilk başta aklıma gelenler Balıkesir, Uşak, Gökçeada, Kocaeli Cengiz Topel  ve tabi ki şimdilik lütfen genel havacılığa açık tutulan İstanbul Atatürk Havalimanı.).

Yolcu trafiği dedim: Bu havalimanlarımızın yarıdan fazlası Uluslararası nitelikte. Yani buralara dış hat seferleri yapılabilmekte. Dolayısıyla iç hat ve dış hat yolcularını ve ikisinin toplamı olan yolcu sayısını inceledim.

Hemen şunu belirteyim: Havalimanlarında verilen yolcu sayısı illa ki oradan uçan ve oraya gelen, deyim yerindeyse “kelle sayısı” olmamakta. Aktarma (yani Transfer) yolcu trafiği olan meydanlarda bu yolcular varışlarında ve ayrıldıklarında ayrı ayrı yani 2 kere sayılır. İstatistik mantığına göre doğru bir yöntemdir.

Dolayısıyla transfer yolcu trafiği çok yüksek olan İstanbul (İGA) Havalimanından gelip geçen gerçek “kelle sayısı” belirtilen yolcu sayısından ciddi oranda düşüktür. Bu kapsamda 2. ve 3. sıralarda herhalde Ankara Esenboğa (ESB) ve İstanbul Sabiha Gökçen (SAW) gelmekte ama bu iki meydanın transfer yolcu sayısı Yeni IST’un çok çok altında kalmaktadır. Buna karşılık diğer havalimanlarında (ayrıca Anadolu’daki pek çok küçük meydanda Aktarma/Transfer trafiği tamamen sıfırdır. (Bizde bölgesel havacılık da maalesef hiç gelişmemiş olduğundan olması gereken iç hatlar transfer trafiği de, Ankara ESB hariç tutulursa, pratikte sıfırdır...)

Ortaya çıkan sonuçları şöyle sıralayacağım:

1)    2022 yılında TR’de yolcu trafiği 1 milyon üzerinde olan 14 havalimanı varken 2023 yılında bu sayı 17’ye yükselmiştir. Bunların hangi meydanlar olduğunu ekte verilen tablolarda gözlemleyebilirsiniz.

2)    Ben bu havalimanlarını kendi aralarında da 3 kategoriye ayırdım: yolcu trafiği 30 milyon/yıl üzerinde olanlar, 4-15 milyon arasında olanlar, 1-4 milyon arasında olanlar.

3)    Büyük kategoride olanlarda 2022 ve 2023’de ilk 6 sıralaması hem değişmedi ve hem de aynı kaldı. Bunlar, İstanbul/IGA (IST), İstanbul Sabiha Gökçen (SAW), Antalya (AYT), Ankara Esenboğa (ESB), İzmir Adnan Menderes (ADB) ve Muğla Dalaman (DLM) Havalimanları. 2023’te bunlara Adana Şakirpaşa  (ADA) ve Muğla Milas-Bodrum (BYV) meydanları eklendi.

Çalışmada mecburen DHMİ istatistiklerini referans aldım. Bunlara bakacak olursak 2022’de TR’de gerçekleşmiş  yolcu trafiği toplamda 181.789.339 (78.323.824 iç hat,103.465.515 dış hat) olarak gerçekleşmiş. Benim yukarıda kategorize ettiğim 1 milyon üzeri meydanların trafiği toplamda 169.171.393 olmuş (66.779.435 iç hat, 102.391.958 dış hat). Yani bu 1 milyon üzerindeki 14 meydan TR’nin toplam trafiğinin %93.06’sını karşılamakta...

2023’te aynı sonuçlara bakacak olursak bunlar sırasıyla toplam TR trafiği 213.693.163 (90.390.766 iç hat, 123.302.397 dış hat); 1 milyon ve üzerindeki meydanların trafiği de 201.613.956 (79.367.343 iç hat, 122.246.613 dış hat) olmuş ve bunların TR toplam trafiğindeki payı  %94.35 olarak görülüyor.

Burada 2022 için ortaya çıkan bu %93.06 ile 2023 için %94.35’in birbirine ne kadar yakın olduğuna dikkatinizi çekerim.

Toplam Yolcu’da da 2023/2022 oranı (artışı) %17.55 olmuş.

NOT: DHMİ istatistiklerinde her iki yıl için yaklaşık 1 milyon kadar transit yolcu trafiği gösteriliyor (ve bunlar herhangi bir havalimanı ile bağlantılı gösterilmiyor...) ama ben bu transit yolcuların nereyle bağlantılı olduklarını halen keşfedemedim. Kullandığım rakamlar da bu transit yolcuları kapsamamaktadır.

Şimdi ekte yüklediğim 2 tabloya bakacak olursanız burada çarpıcı başka bazı sonuçlar gözükmekte...  Şöyle ki:

1. İlk üç kategoriye giren 14 meydan 2022’de TR  toplam yolcu trafiğinin %93.06’sını karşılarken (yukarıda belirtildi), bunlar  iç hatların %85.26’sını, dış hatların da %98.96’sını kapsamış. 2023’te bu meydanların sayısı 17’ye yükselmiş ve oranlar TR toplam yolcuda %94.35 (yukarıda belirtildi), iç hatlarda  %87.80, dış hatlarda ise %99.14 olmuş.

Özetle 2023’de dış hatlar trafiğinin neredeyse tamamı bu 17 meydandan gerçekleşmiş...

2022 ve 2023 yıllara ait orantısal rakamların da birbirine ne kadar yakın olduğuna dikkatinizi çekiyorum.

2. En yüksek yolcu trafiğine sahip 3 havalimanı (IST, SAW ve AYT) trafiği de ilginç.  2022’de bu 3 meydan TR toplam yolcu trafiğinin %%69.15’ini, 2023’te de %69.49’unu karşılamışlar. 2022/2023 artış oranı (toplam yolcuda) %17.51 olmuş. Bakın bu artış TR genelindeki artışa (%17.55) ne kadar da yakın!

İstanbul’un 2 önemli havalimanını incelemeye alırsak:

3. Yeni IST (İGA) Havalimanı 2022’de TR toplam trafiğinin %35.49’unu tek başına karşılamış. İç hatlarda %20.36’sını, dış hatlarda da %46.94’ünü. 2023’te bu oranlar sırasıyla %35.57, %19.63% ve %47.26 olmuş. Bakın peş peşe iki yılın oranları ne kadar birbirine yakın kalmış.

4. IST iç hatlar/dış hatlar orantısında yılların geleneğini fazla bozmamış: 2022 de iç hat yolcusu toplamın %24.24.72’si, 2023’te ise %23.34’ünü teşkil etmiş. Tabi IST için bu iç hat yolcu trafiği, aynen dış hatlarda olduğu gibi, sadece O & D (=Origin to Destination) yolculara ait değil. İstanbul dışı ama yurtiçi havalimanlarından gelen ve hem THY hem de yabancı havayollarıyla yurtdışına gidip gelen yolcuların TR içinde kalan uçuşlarındaki yolcu sayısı ve de IST üzerinden aktarmalı olarak bir iç meydandan bir diğer iç meydana gidip gelenler de bu iç hat yolcu trafiğinin ve sayısının içinde. Ve bu trafik ister istemez  bu yıllarda ülkenin ekonomi koşullarında zorlanmakta. Bu arada her 2 yıl için de IST i hat yolcu sayısı ile SAW iç hat yolcu sayısının birbirlerine ne kadar yakın olduklarına da dikkatinizi çekerim.

5. Toplam yolcu sayısında İstanbul SAW 2022’de burun farkıyla AYT karşısında gerilemiş ama 2023’te 2.liği geri almış. SAW, 2022’de TR toplamının %16.91’ini, 2023’te de %17.23’ünü karşılamış. Bakın gene birbirine ne kadar yakın oranlar.

6. Ancak SAW’da, aslında 2019’dab bu yana başlayan yeni bir trend var (2020-2021 pandemi yıllarını saymıyoruz...). Önceki yıllarda SAW iç hat yolcusu baskın bir havalimanıydı. Ama bakın, 2022’de TR dış hat yolcusunun %14.98’ini, 2023’te ise %15.69’unu karşılamış. Ancaaak: iç hat yolcu oranı 2022’de %49.58 ve 2023’te de %47.45 olmuş. Özetle SAW’da dış hat yolcusu artık %50’nin üzerine çıkmış durumda. (2018’de SAW dış hatlar için bu oran %34.04, 2019 için %39.53 imiş...) Bu dış hat trafiğinin ne kadarı Aktarma/Transfer yolcusudur; bunu maalesef bilemiyoruz ama her halükarda IST’un yanına dahi yaklaşacak mertebede değildir.

7. IST için bu Aktarma/Transfer Yolcu durumunu merak edenlere: söz konusu Aktarma/Yolcu trafiğini DHMİ bize ayrıntılı olarak vermiyor. Ancak dış hat yolcu trafiği kapsamında THY verileri bize ciddi bir ipucu vermekte. 2022’te THY’nın dıştan dışa trafiği 23.223.864 imiş ki bunun tamamını IST üzerinden olduğunu varsayabiliriz (küçük bir miktar SAW ve ESB üzerinden olabilir...). Bu da IST dış hatlar trafiğinin %47.82’si demektir. 2023’de bu trafik 29.775.598 olmuş ve IST dış hatlar içindeki payı %51.10’a yükselmiş.

8. 3. sıradaki Antalya (AYT) Havalimanı malum özellikle turizm (ve bilhassa dış turizme) yönelik bir giriş/çıkış kapısı. Bu nedenle de ilkbahar – yaz ve kısmen sonbahar aylarında burada dış hat yolcu trafiği tepe yapar ve her halükarda SAW rakamlarının %60-70 arası üzerinde kalır. Zaten bu Havalimanı için ciddi bir kapasite artışı planlandı ve Y.İ.D. modeliyle ihalesi yapılıp inşaatlara başlandı. Bütün mesele AYT’nın gelecekte planlanan bu 80 milyon yolcu/yıl kapasiteye ne tarihlerde ulaşabileceği. Zira buradan ötesi için AYT’da artık daha öteye bir büyüme olanağı kalmamış olacak.

9. Daha fazla uzatmadan son söz olarak 2024 sonu rakamlarının (özellikle bu ilk üçteki havalimanı için) ne olacağı konusuna bir giriş yapayım. Hedeflenen trafik (örneğin IST için 85 milyon; IGA’nın tahmini...) tutar ya da tutmaz, şu anda bunu söylemek için biraz hatta oldukça erken. Hele bir 6. ay sonu tablolar ortaya çıksın, bunlar bize %50 ipucu verecektir. Ama 9. hatta daha iyisi 10. ay sonu rakamlar daha somut tahmin yapmamıza olanak sağlayacaktır.